[Archive](https://archive.ph/TCaEE)
Een beter contact tussen overheid en burgers helpt de rechtsstaat, denkt deze hoogleraar
Interview – De overheid moet beter luisteren naar burgers en begrijpelijke regels opstellen. Dat schrijft de Staatscommissie Rechtsstaat in een onlangs gepubliceerd rapport. Daarin staan tien aanbevelingen vanuit het ‘burgerperspectief’. Lossen die de grootste problemen op? Een gesprek met de voorzitter van de commissie, hoogleraar Henk Kummeling van de Universiteit Utrecht. ‘Overheden moeten gegevens kunnen delen om burgers te helpen.’
Er gaat geen dag voorbij of het gaat in politiek en media over de rechtsstaat. Meerdere affaires hebben de afgelopen tien jaar duidelijk gemaakt dat de overheid burgers vermorzelt en dat de rechtsbescherming tegen die overheid te kort schiet.
De overheid houdt zich steeds vaker niet aan eigen wet- en regelgeving en moet dan door de rechter worden teruggefloten. Onlangs nog waarschuwde de parlementaire enquêtecommissie fraudebeleid dat zoiets als de toeslagenaffaire weer kan gebeuren. Er is met andere woorden nog weinig geleerd.
De Staatscommissie Rechtsstaat wil daar verandering in brengen en kwam vorige maand met een lijvig rapport. De niet-verrassende conclusie: de rechtsstaat is verwaarloosd. De commissie deed tien aanbevelingen voor groot onderhoud. Voorzitter van de commissie is Henk Kummeling (63), hoogleraar staatsrecht en rector magnificus van de Universiteit Utrecht.
DE TIEN AANBEVELINGEN VAN DE STAATSCOMMISSIE RECHTSSTAAT
1) Toon rechtsstatelijk leiderschap en draag de principes van de rechtsstaat actief uit. Versterk de rechtsstatelijke cultuur met een Planbureau voor de rechtsstaat en een zelfstandig begrotingshoofdstuk voor de rechtsketen.
2) Versterk het rechtsstatelijk kompas binnen alle onderdelen van de overheid.
3) Geef uitvoeringsorganisaties de mogelijkheid een rode kaart te trekken.
4) Verbeter het contact met de burger: in een rechtsstaat hebben burgers recht op begrijpelijke communicatie en adequate informatie. Maak bij nieuw beleid volop gebruik van ervaringskennis.
5) Schaf het toetsingsverbod van wetgeving aan de Grondwet af.
6) Geef politieke prioriteit aan vereenvoudiging van regelingen voor bestaanszekerheid.
7) Regel in algemene wetgeving een grondslag voor gegevensdeling tussen overheidsorganisaties, voor proactief overheidshandelen in het belang van de burger.
8) Investeer fors in de verbetering van de rechtsbescherming.
9) Richt de bestuurlijke besluitvorming en de procedure voor bezwaarschriften zo in dat burgers gehoord en gezien worden.
10)Toets als bestuursrechter ook aan rechtsbeginselen.
**Is het nu zoveel slechter gesteld met de rechtsstaat dan vroeger?**
‘Het was vroeger wel beter. De bestuursfilosofie van de overheid is veranderd. Efficiency is veel meer de key driver geworden, de kern van overheidsfunctioneren. De overheid ging de afgelopen vijftien à twintig jaar uit van de zelfredzaamheid van burgers, terwijl die helemaal niet zo groot is. En ze kijkt naar kwaliteit op basis van makkelijk meetbare kwantiteit. Dan zie je niet zozeer of een probleem is opgelost, maar hoeveel mails er zijn verstuurd, hoeveel telefoontjes zijn gepleegd. Ik heb ook meegemaakt dat een gemeente zich alleen maar afvroeg hoe snel bezwaarschriften werden afgewikkeld. De vraag hoe ze konden voorkomen dat er bezwaarschriften kwamen, werd niet gesteld.’
**Wanneer is de neerwaartse trend ingezet?**
‘Die is begonnen bij Lubbers. Dat is door allerlei economen en sociaal wetenschappers geconstateerd.’
**Lang niet iedereen maakt zich zorgen over de rechtsstaat. Hoe komt dat?**
‘Uit de rapportage van een paar weken geleden van het Sociaal Cultureel Planbureau blijkt dat veel jongeren, volgens mij zelfs een derde, bereid zijn om onder een meer autoritair regime te leven. Deels omdat ze de democratische en rechtsstatelijke instituties lastig of traag vinden. Waarom zou je overal over moeten overleggen, dat duurt hartstikke lang, het is moeizaam en je moet rekening houden met andere belangen, met andere mensen. Dat hindert.’
**Waarom zijn ze zo ongeduldig?**
‘Wij hebben daar geen onderzoek naar gedaan, maar er zijn wel verklaringen gevonden in andere onderzoeken. In de sociale-mediabubbel kunnen mensen steeds hun gelijk halen. Vroeger moesten we ons verhouden tot anderen om dingen voor elkaar te krijgen. Nu is iedereen – ook in de Tweede Kamer – erg bezig om de eigen omgeving te bedienen. Met elkaar samenwerken voor het algemeen belang vinden mensen ingewikkeld. En het wordt niet beloond. Je wordt vooral beloond voor het bedienen van je eigen achterban.’
PrecursorNL on
Een landelijk referendum over het 21% voor cultuur zou bijvoorbeeld een goede stap zijn voor de connectie tussen burger en overheid .. -_-
Dom_Shady on
Inhoudelijk interessant en nodig onderzoek, maar dit viel me toch het meeste op:
>Maar de woorden profilering, algoritme, geautomatiseerde besluitvorming en – in deze context – discriminatie komen niet voor in het rapport van de Staatscommissie. ‘Er is nadrukkelijk geconstateerd dat algoritmes rondom de toeslagenaffaire en bij DUO geleid hebben tot allerlei vormen van discriminatie,’ werpt Kunmeling tegen. ‘Daarnaast is regelgeving zo ingewikkeld geworden dat de overheid steeds meer z’n toevlucht neemt tot allerlei algoritmische systemen om überhaupt tot besluitvorming te kunnen komen.’
>**Het spijt me, maar dat staat er echt niet in.**
>‘Ik heb het rapport niet bij de hand, maar volgens mij wordt er wel degelijk aandacht aan besteed.
Weet de opsteller niet wat er in zijn rapport staat, of is dat na publicatie aangepast?
3 Comments
[Archive](https://archive.ph/TCaEE)
Een beter contact tussen overheid en burgers helpt de rechtsstaat, denkt deze hoogleraar
Interview – De overheid moet beter luisteren naar burgers en begrijpelijke regels opstellen. Dat schrijft de Staatscommissie Rechtsstaat in een onlangs gepubliceerd rapport. Daarin staan tien aanbevelingen vanuit het ‘burgerperspectief’. Lossen die de grootste problemen op? Een gesprek met de voorzitter van de commissie, hoogleraar Henk Kummeling van de Universiteit Utrecht. ‘Overheden moeten gegevens kunnen delen om burgers te helpen.’
Er gaat geen dag voorbij of het gaat in politiek en media over de rechtsstaat. Meerdere affaires hebben de afgelopen tien jaar duidelijk gemaakt dat de overheid burgers vermorzelt en dat de rechtsbescherming tegen die overheid te kort schiet.
De overheid houdt zich steeds vaker niet aan eigen wet- en regelgeving en moet dan door de rechter worden teruggefloten. Onlangs nog waarschuwde de parlementaire enquêtecommissie fraudebeleid dat zoiets als de toeslagenaffaire weer kan gebeuren. Er is met andere woorden nog weinig geleerd.
De Staatscommissie Rechtsstaat wil daar verandering in brengen en kwam vorige maand met een lijvig rapport. De niet-verrassende conclusie: de rechtsstaat is verwaarloosd. De commissie deed tien aanbevelingen voor groot onderhoud. Voorzitter van de commissie is Henk Kummeling (63), hoogleraar staatsrecht en rector magnificus van de Universiteit Utrecht.
DE TIEN AANBEVELINGEN VAN DE STAATSCOMMISSIE RECHTSSTAAT
1) Toon rechtsstatelijk leiderschap en draag de principes van de rechtsstaat actief uit. Versterk de rechtsstatelijke cultuur met een Planbureau voor de rechtsstaat en een zelfstandig begrotingshoofdstuk voor de rechtsketen.
2) Versterk het rechtsstatelijk kompas binnen alle onderdelen van de overheid.
3) Geef uitvoeringsorganisaties de mogelijkheid een rode kaart te trekken.
4) Verbeter het contact met de burger: in een rechtsstaat hebben burgers recht op begrijpelijke communicatie en adequate informatie. Maak bij nieuw beleid volop gebruik van ervaringskennis.
5) Schaf het toetsingsverbod van wetgeving aan de Grondwet af.
6) Geef politieke prioriteit aan vereenvoudiging van regelingen voor bestaanszekerheid.
7) Regel in algemene wetgeving een grondslag voor gegevensdeling tussen overheidsorganisaties, voor proactief overheidshandelen in het belang van de burger.
8) Investeer fors in de verbetering van de rechtsbescherming.
9) Richt de bestuurlijke besluitvorming en de procedure voor bezwaarschriften zo in dat burgers gehoord en gezien worden.
10)Toets als bestuursrechter ook aan rechtsbeginselen.
**Is het nu zoveel slechter gesteld met de rechtsstaat dan vroeger?**
‘Het was vroeger wel beter. De bestuursfilosofie van de overheid is veranderd. Efficiency is veel meer de key driver geworden, de kern van overheidsfunctioneren. De overheid ging de afgelopen vijftien à twintig jaar uit van de zelfredzaamheid van burgers, terwijl die helemaal niet zo groot is. En ze kijkt naar kwaliteit op basis van makkelijk meetbare kwantiteit. Dan zie je niet zozeer of een probleem is opgelost, maar hoeveel mails er zijn verstuurd, hoeveel telefoontjes zijn gepleegd. Ik heb ook meegemaakt dat een gemeente zich alleen maar afvroeg hoe snel bezwaarschriften werden afgewikkeld. De vraag hoe ze konden voorkomen dat er bezwaarschriften kwamen, werd niet gesteld.’
**Wanneer is de neerwaartse trend ingezet?**
‘Die is begonnen bij Lubbers. Dat is door allerlei economen en sociaal wetenschappers geconstateerd.’
**Lang niet iedereen maakt zich zorgen over de rechtsstaat. Hoe komt dat?**
‘Uit de rapportage van een paar weken geleden van het Sociaal Cultureel Planbureau blijkt dat veel jongeren, volgens mij zelfs een derde, bereid zijn om onder een meer autoritair regime te leven. Deels omdat ze de democratische en rechtsstatelijke instituties lastig of traag vinden. Waarom zou je overal over moeten overleggen, dat duurt hartstikke lang, het is moeizaam en je moet rekening houden met andere belangen, met andere mensen. Dat hindert.’
**Waarom zijn ze zo ongeduldig?**
‘Wij hebben daar geen onderzoek naar gedaan, maar er zijn wel verklaringen gevonden in andere onderzoeken. In de sociale-mediabubbel kunnen mensen steeds hun gelijk halen. Vroeger moesten we ons verhouden tot anderen om dingen voor elkaar te krijgen. Nu is iedereen – ook in de Tweede Kamer – erg bezig om de eigen omgeving te bedienen. Met elkaar samenwerken voor het algemeen belang vinden mensen ingewikkeld. En het wordt niet beloond. Je wordt vooral beloond voor het bedienen van je eigen achterban.’
Een landelijk referendum over het 21% voor cultuur zou bijvoorbeeld een goede stap zijn voor de connectie tussen burger en overheid .. -_-
Inhoudelijk interessant en nodig onderzoek, maar dit viel me toch het meeste op:
>Maar de woorden profilering, algoritme, geautomatiseerde besluitvorming en – in deze context – discriminatie komen niet voor in het rapport van de Staatscommissie. ‘Er is nadrukkelijk geconstateerd dat algoritmes rondom de toeslagenaffaire en bij DUO geleid hebben tot allerlei vormen van discriminatie,’ werpt Kunmeling tegen. ‘Daarnaast is regelgeving zo ingewikkeld geworden dat de overheid steeds meer z’n toevlucht neemt tot allerlei algoritmische systemen om überhaupt tot besluitvorming te kunnen komen.’
>**Het spijt me, maar dat staat er echt niet in.**
>‘Ik heb het rapport niet bij de hand, maar volgens mij wordt er wel degelijk aandacht aan besteed.
Weet de opsteller niet wat er in zijn rapport staat, of is dat na publicatie aangepast?